สต็อกโฮล์ม ซินโดรม (Stockholm Syndrome)

Stockholm Syndrome (สต็อกโฮล์ม ซินโดรม) เป็นอาการของคนที่ตกเป็นเชลยหรือตัวประกันเกิดมีความรู้สึกเห็นอกเห็นใจคนที่เป็นคนร้ายหลังจากต้องใช้เวลาอยู่ด้วยกันระยะหนึ่ง และอาจจะลงเอยด้วยการแสดงอาการปกป้องคนร้ายหรือยอมเป็นพวกเดียวกันด้วยซ้ำ อาการที่ว่านี้นักจิตวิทยาตั้งขึ้นตามคดีปล้นธนาคารที่เกิดขึ้นในกรุงสต็อกโฮล์ม ประเทศสวีเดนในปี ค.ศ. 1973  คนร้ายยึดธนาคารเป็นเวลา 6 วัน  ก่อนที่จะถูกตำรวจจับ หลังจากที่ตัวประกันถูกปล่อยตัว   เจ้าหน้าที่และลูกค้าธนาคารซึ่งถูกจับเป็นตัวประกันเริ่มเห็นใจโจร   เมื่อตำรวจบุกเข้าไปตัวประกันพยายามปกป้องโจรด้วยซ้ำ   (เหตุการณ์ปล้นครั้งนั้นกลายเป็นพล็อตหนังเรื่อง “ปล้นกลางแดด” หรือ Dog Days Afternoon  ที่มีอัลปา ชีโน่เป็นดารานำ) บางคนปฏิเสธที่จะให้การกับศาล บางคนถึงกับเรี่ยรายเงินเพื่อนำไปช่วยคนร้ายในระหว่างการดำเนินคดี จึงเป็นที่มาของคำว่า “Stockholm syndrome” ภาพยนตร์ที่นำ Stochkolm syndrome ไปเป็นพล็อตเรื่อง เช่น Highway (India) จำเลยรัก (ไทย)

อาการของ Stockholm syndrome หลักๆคือ

          -มีความรู้สึกที่ดีกับคนร้าย

          -มีความรู้สึกต่อต้านต่อการกระทำของเจ้าหน้าที่ตำรวจ

นักจิตวิทยาวิเคราะห์ว่า เป็นพฤติกรรมที่ทางธรรม เรียกว่า เห็นผิดเป็นชอบ   เกิดจากความใจอ่อน สงสารสัตว์โลกผู้ชะตาตกต่ำ ประกอบกับ ได้ใช้ชีวิตร่วมกับผู้ก่อการร้ายเป็นระยะเวลานาน กินข้าวหม้อเดียวกัน – นอนเตียงเดียวกัน มิได้ถูกข่มขู่ ทำร้ายร่างกาย หรือ พูดจาประชด ถากถาง แม้แต่น้อย  จึงเกิดความสงสาร เห็นใจ หันมาเข้าข้างเค้าซะเลย
          กลุ่มอาการ Stockholm syndrome เป็นคำอธิบายถึงอาการอย่างหนึ่งที่ตัวประกันเกิดความสัมพันธ์ทางใจกับผู้ลักพาตัวในระหว่างการถูกกักขัง ความสัมพันธ์ทางอารมณ์นี้เกิดขึ้นระหว่างผู้จับกับเชลยในช่วงเวลาที่ได้ใกล้ชิดกัน แต่นี่อาจถือได้ว่าไม่มีสัญญาณด้านอันตรายหรือเกิดความเสี่ยงอันตรายต่อเหยื่อ กลุ่มอาการสต็อกโฮล์มไม่อยู่ในคู่มือการวินิจฉัยและสถิติสำหรับความผิดปกติทางจิต ซึ่งเป็นหลักเกณฑ์การวินิจฉัยความผิดปกติทางจิต เนื่องจากขาดการวิจัยเชิงวิชาการ กลุ่มอาการนี่พบเห็นได้ยาก จากข้อมูลของระบบฐานข้อมูลการจับตัวประกัน ของสำนักงานสอบสวนกลาง และ Law Enforcement Bulletin ประเมินว่าพบการลักพาตัวประเภทนี้น้อยกว่า 5%

          คำนี้มีการใช้ครั้งแรกโดยสื่อมวลชนในปี ค.ศ.1973 เมื่อมีการจับตัวประกัน 4 คนระหว่างการปล้นธนาคาร ที่สต็อกโฮล์ม ประเทศสวีเดน ตัวประกันได้ปกป้องผู้จับตัวพวกเขาหลังถูกปล่อยตัวและยังไม่ยอมเป็นพยานต่อศาลด้วย 

สี่องค์ประกอบสำคัญที่แสดงคุณลักษณะของกลุ่มอาการสต็อกโฮล์ม คือ

• ตัวประกันมีความรู้สึกที่ดีต่อผู้จับตัว
• ไม่มีความสัมพันธ์ก่อนหน้านี้ระหว่างตัวประกันและผู้จับตัว
• ตัวประกันไม่ให้ความช่วยเหลือต่อตำรวจและเจ้าหน้าที่รัฐบาล (เว้นแต่ผู้จับตัวจะถูกตำรวจบังคับ)
• ตัวประกันเห็นถึงมนุษยธรรมในผู้จับตัว เพราะพวกเขาไม่ได้ถูกคุกคาม เพียงอยู่ในฐานะเป็นผู้บุกรุก

มีความพยายามจะอธิบายสาเหตุของ Stockholm syndrome เช่น

          -เป็นสำนึกผูกพันที่ถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษ ซึ่งถูกกดขี่โดยชนชั้นที่มีอำนาจ บ้างถูกจับ ทำร้าย ถึงแกชีวิตก็มี

          -ผู้ถูกควบคุมตัวมักมีความเชื่อว่าจะถูกทำร้าย ไม่ทางหนึ่งทางใด เมื่อผู้ถูกควบคุมตัวไม่ถูกทำร้าย และบางทีได้รับการปฏิบัติที่ดีจากคนร้าย ทำให้เกิดความรู้สึกที่ดี เห็นอกเห็นใจต่อคนร้าย

หากเริ่มมีความสงสัยว่าตนเองมีอาการ Stockholm syndrome และต้องการหลุดพ้นจากความรู้สึกดังกล่าว สามารถทำได้โดยวิธีต่อไปนี้

          -มีสติ ทำความเข้าใจกับวงจรที่ทำให้เกิดความรู้สึกดังกล่าว

          -สร้างกำแพงความรู้สึก หรือรักษาระยะห่างจากคนร้าย

          -ปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญ

อ่านเพิ่มเติม:    1.Bay Area CBT Center, https://bayareacbtcenter.com/overcoming-stockholm-syndrome-with-san-francisco-therapists/

              2.Taylor & Francis, an informa business, https://taylorandfrancis.com/knowledge/Medicine_and_healthcare/Psychiatry/Stockholm_Syndrome/

              3.Viphavadt Hospital, https://www.vibhavadi.com/th/search?q=stockholm+syndrome

              4.Study.com, https://study.com/learn/lesson/stockholm-syndrome-symptoms-treatment-example.html